De Friese Elfsteden en hun speciale fonteinen uit 2018: 3 – 16 september 2020 (11)

14 september: Moddergat

De 11 steden hebben we bezocht, de 11 fonteinen zijn bekeken en het is nog steeds prachtig weer. En met de tip van Jan gaan we nog een stukje verder naar het noorden. Begin Juni waren we al in de buurt maar dat was om het Waddeneiland Schiermonnikoog te bezoeken. We gaan nu iets verder naar het westen en slechts op minder dan 20 km van Dokkum ligt het plaatsje Moddergat. Ik kan me niet herinneren dat ik ooit de naam van dit plaatsje heb gehoord maar als we het dorpje binnenrijden zijn we al verrukt. Het dorp is trouwens door de NCRV in 2004 uitgeroepen door een van de mooiste plekjes van Nederland. Op de 1e plaats Het Natuurpark de Weerribben – op de 2e plaats dit prachtige dorp – op de 3e plaats het Lauwersmeer. Met recht dus het mooiste dorp van Nederland want de andere 2 winnaars zijn natuurgebieden.

We vinden een parkeerplekje bij het voormalige garnalenfabriekje maar later zullen we de camper verplaatsen naar de andere kant van de fabriek, wat een min of meer officiële plek is om te overnachten (behalve als er wadlooptochten zij gepland want dan kunnen de deelnemers daar parkeren.) Moddergat wordt in 1 adem genoemd met Paesens, het tweelingdorp, wat ooit gescheiden was door een zee slenk die uitliep in de Waddenzee maar daar is niets meer van te zien. Door nieuwbouw van het dorp in de afgelopen jaren loopt het water nu dood.

We gaan allereerst wandelen door het dorp en het bestaat voornamelijk uit een lange straat die evenwijdig loopt met de Zeedijk en een paar zijstraten. Het dorp kent vele monumenten en een aantal zijn samengebracht in het Fiskershúske museum (waarover later meer). We zien ook veel bordjes bij de huizen die reclame maken voor vakantiewoningen want er zijn nogal wat mensen weggetrokken toen de belangrijkste bron van inkomsten, de visserij, wegviel. Er wonen nu nog 225 mensen . Het dorp is ontstaan in de 18e eeuw bij een zeeslenk met modder (Moddergat) en de bebouwing begon vlakbij het al bestaande dorp Paesens. In de 19e eeuw bezaten beide dorpen een grote vissersvloot maar een grote stormramp in de nacht van 5 op 6 maart 1883 zorgt ervoor dat 17 boten vergaan en 83 mensen verdrinken. Sinds 1958 staat daarvoor een monument op de zeedijk en daar vlakbij staat ook een prachtig beeld van een vissersvrouw die na de ramp moest zien rond te komen van een karig inkomen na het wegvallen van de inkomsten van de mannen.

Vlakbij Moddergat is onder de Waddenzee aardgas gevonden  maar er kwam groot protest voor de winning en de bodemverzakking die daarna zou komen. Er is nu gaswinning uit de kust. De Gereformeerde kerk uit eind 19e eeuw heeft op de toren geen haan, zoals gewoonlijk, maar een boot. Dit is gewoonte hier in het noorden bij dorpen die vooral leven van de visserij. We zullen op de fietstocht nog meer bootjes op de torens zien. We lopen door het dorp – bewonderen de huisjes – lopen de zeedijk op om uit te kijken over de Waddenzee en lopen even naar het museum over de lokale vissers. Daar is het druk met fietsgroepen en we besluiten daar later terug te kopen.

We pakken de fiets en Dirk stippelt een route uit langs dorpjes aan de kust en meer het binnenland in. Tegen de klok in fietsen we langs de dijk terwijl we de grazende schapen en hun uitwerpselen vermijden. Regelmatig stoppen om te kijken naar de zee – de vogels – het prachtige uitzicht en het eerste dorpje op onze route is Wierum. De dorpskern ligt in een bocht aan de Zeedijk en het is ontstaan als terpdorp in de Middeleeuwen maar later ene beetje verplaatst richting zee en het vissersdorp was geboren. Ook hier vond een grote ramp plaats: 1 december 1893 vergaan 13 van de 17 boten in een zware storm met 22 doden tot gevolg. Ook hier heeft de Maria kerk (uit 1200) een schokker 2 master op de toren i.p.v. een haan. Ook een vissersdorp dus en voor de kerk staat een standbeeld van een pierensteekster: dat was vrouwenwerk vroeger. Net als in Moddergat staat aan  de dijk een monument voor de slachtoffers van de stormramp. Net iets meer dan 300 inwoners telt het dorp en vanaf hier kun je met een gids wadlopen naar Engelmanplaat.

Hiervandaan gaan we van de zee af fietsen en komen we in een iets groter dorp: Oosternijkerk met bijna 1000 inwoners. Een streekdorp en samen met Niawier en Metslawier een 3ling dorp. Het dorp werd in de Middeleeuwen bewoond door de inwoners van een aantal terpdorpen en in de 13e eeuw kwam er een nieuwe kerk: ooster nij (nieuw) kerk. In de buurt veel kloosters o.a. van Norbertijnen en Cisterciënzers en die laatste verpachtten en bewerkten de grond.

Als we bij de kerk aankomen (de meesten in de buurt zijn dicht behalve tijdens diensten) sluiten net 2 schilders de deur om te gaan schaften en ik vraag of ik nog snel even een kijkje mag nemen. Dat mag en hij maakt voor mij de deur open – loopt mee naar binnen – geeft mij een privérondleiding en weet van alles te vertellen over  de kerk en het interieur. De toren is nog 13e eeuws – geen schip erop maar een haan want dit is geen vissersdorp – het koorgedeelte is het oudste en komt van een kloosterkapel en binnen is veel rococo meubilair.

Buiten gaat zijn verhaal nog even door en hij weet zelfs te vertellen dat Bonifatius hier in dit dorp is neergeslagen en dat hij zwaar gewond nog tot Dokkum kon komen voordat hij stierf. De schilders gaan ervan door en wij rijden een rondje door het dorp. Hebben veel zin om ergens neer te strijken maar we hebben op onze hele rit nog geen bar of terras gezien. We moeten het doen met ons meegebrachte water.

We vervolgen onze weg langs vele boerederijen en een aantal hebben op hun schuur foto’s geplakt van de familie die de boerderij runt. Morra is het laatste dorpje waar we doorheen fietsen en we stoppen, natuurlijk, bij de kerk. De St. Johanneskerk is deel Romaans/gotisch en uit de 13e eeuw met een 17e eeuwse luidklok in de toren. Het is een terpdorp met 230 inwoners en was al bewoond voor de jaartelling. Hier zien we vooral weidegebied. Nog een klein stukje en dan zijn we weer in Moddergat. Fietsen in de camper, wat drinken en dan naar het museum in het dorp.

Het Fiskershúske museum (sinds 1962) bestaat uit 4 voormalige vissershuizen uit de 19e eeuw die door het museum zijn aangekocht en gerestaureerd plus een expositieruimte. 1 huisje uit eind 18e eeuw laat de inrichting zien van deze huisjes van rond 1850 met de achterkamer als werkruimte. Klaske’s húske is de woning van de laatste (vrouwelijke) visafslager Klaske, geboren in 1900 die hier haar hele leven heeft gewoond. Haar huisje heeft de inrichting van beginjaren 1900 inclusief de bedstee. In huisje De Aeck is een tentoonstelling van de “vissers van het wad en gat” met o.a. scheepsmodellen – gereedschap – reddingswezen en herinneringen aan de scheepsramp. Interessant en het is nu ook minder druk als vanochtend. We drinken hier een kopje koffie en lopen daarna over de dijk naar het wad tot aan de waterlijn. Het is nog eb dus we kunnen een heel eind lopen.

De camper staat bij het voormalige garnalenfabriekje. Dat is nu een bezoekerscentrum en binnen zien we heel veel schoenen voor de wadlopers die hier staan te drogen en te wachten op de volgende groep. De fabriek is uit 1924 en gebouwd om alternatief werk te geven aan de vissers. Zij gingen vissen op garnalen en die werden hier gekookt – gedroogd en verwerkt tot eiwitrijk kippenvoer. Dit alles naar een voorbeeld van zo’n fabriek in Zoutkamp. De fabriek heeft dienst gedaan tot einde W.O.II en daarna was het in gebruik van een schapenboer tot het jaar 2000. Aangekocht door het museum en gerestaureerd en nu is het een bezoekerscentrum maar je kunt het ook huren  voor feesten of vergaderingen. Ook is men buiten het gebouwtje een provisorische werf waar men een replica aan het bouwen zijn van een Wierumer aek.

We genieten van de avondzon – de zonsondergang en daarna wordt het hier aardedonker. Geen lichtvervuiling hier en de sterren zijn goed te zien. Helaas geen seizoen voor het noorderlicht wat je hier blijkbaar op gezette tijden kunt waarnemen. Morgen naar het zuiden om richting huis te gaan maar dat doen we niet in 1 dag. We gaan nog even naar Urk!