De Friese Elfsteden en hun speciale fonteinen uit 2018: 3 – 16 september 2020 (2)

4 september: Leeuwarden

We zijn altijd vroeg wakker en gisteren hebben we vlakbij de stadspoort een bakkertje ontdekt dus daar ga ik als eerste werk een heerlijk brood kopen om te ontbijten. We gaan namelijk naar Leeuwarden, de startplaats van de Tocht der Tochten, en ervaring leert dat we niet al te laat moeten aankomen op een populaire camperplaats. We willen naar de jachthaven van Leeuwarden en daar zijn 15 plaatsen. De meeste campers vertrekken tussen 10 en 11 u en als wij aankomen tegen die tijd zijn er nog 3 plaatsen om uit te kiezen, de andere zijn bezet door mensen die wat langer blijven. Stroom aansluiten – betalen bij de havenmeester – koffie zetten en stoeltjes naar buiten en na de lunch op de fiets naar het centrum. Dat is slechts 2,5 km fietsen en we hebben op google een bewaakte parkeerplaats gevonden voor de fietsen. We komen hier vaker, o.a. in augustus 2018 (Culturele hoofdstad) toen de 3 reuzen door de stad liepen: duiker – meisje – hond en wij een perfect plekje hadden vlakbij het Fries museum om het spektakel te kunnen zien.

Leeuwarden kreeg in 2013 te horen dat ze, samen met Valetta op Malta, de Culturele hoofdstad zouden worden in 2018. Motto werd Leeuwarden – Fryslân en men kwam op het idee om de hele provincie erin te betrekken en de Elfsteden op de kaart te zetten. Project “11 fountains” werd opgericht en 11 kunstenaars werden gezocht in het buitenland om voor elk van de 11 steden een fontein te ontwerpen die evt. een link hadden naar de uitgekozen steden. Op 18 mei 2018 zouden ze dan allemaal tegelijk worden onthuld (in Dokkum pas op 22 februari 2019  want de fontein was nog niet klaar. Er kwam heel veel kritiek op het plan en vooral van de inwoners: waarom niet de lokale kunstenaars – de gemeenschap moet het betalen – de ontwerpen zijn lelijk – plaats waar de fontein komt zint ons niet etc. etc. Per stad zal ik wat vertellen van alle fonteinen maar wij gaan dus allereerst naar de fontein op het (vernieuwde) Stationsplein.

Beeldhouwer Jaume Plensa uit Spanje heeft de fontein “Love” gemaakt. 7 meter hoog en het zijn 2 kindergezichten, een jongen en een meisje, die wat dromend voor zich uitstaren. De dromen worden uitgebeeld door de mistwolken die opstijgen en die refereren weer aan de ochtendmist die vaak in de ochtend over de velden te zien is. Ik vind persoonlijk deze fontein prachtig en iedereen die Leeuwarden binnenkomt via het station staat even stil om een foto te maken voor ze verder richting centrum lopen. Wij natuurlijk ook en dan gaan we eerst naar het Wilhelminaplein. Hier is het Fries museum en Fries Verzetsmuseum maar vanwege corona moet bezoek gereserveerd worden en het is voor vandaag uitverkocht. Maar er is markt en dus lopen we even langs de kramen, kopen een aar stukken kaas, en wandelen we verder door het centrum. Mooie winkels langs de grachten, vooral de boekwinkel Van de Velde waar ik altijd even een kijkje ga nemen en nooit zonder boek de deur uit ga (“ De meeste mensen deugen” deze keer).

De stad was al bewoond in de Romeinse tijd en ontstond op terpen aan de toen nog bestaande Middelzee die dichtslibde in de 13e eeuw. Stadsrechten in de 15e eeuw maar de grote bloei is in de 16e en 17e eeuw toen de Nassaus hier hun residentie hadden als stadhouder van de Noordelijke provincies. Hun paleis is nu een hotel (Stadhouderlijk Hof) waar ik een aantal jaren geleden met mijn (schoon)zussen ons jaarlijkse weekend heb doorgebracht. Tegenover is het stadhuis en aan hetzelfde Hofplein staat ook de Wilhelminaboom. Ook in Leeuwarden het woonhuis van Mata Hari en Escher is geboren in het stadspaleis van Maria-Louisa van Hessen-Kassel, weduwe van Johan Willem Friso, stadhouder van Friesland. Nu is er het keramiekmuseum gevestigd. De scheve toren van Oldehove uit begin 16e eeuw mag je natuurlijk ook niet missen. De toren is nooit afgebouwd en de kerk die gepland was ernaast ter vervanging van de oude St. Vituskerk is ook nooit gebouwd. Op tijd gaan we terug naar de camper om te relaxen in het zonnetje en aan het water.

5 september: fietstocht rond Leeuwarden

We gaan vandaag fietsen naar een paar dorpjes rond Leeuwarden en we hebben min of meer een route uitgestippeld volgens een aantal knooppunten. Het dreigt een beetje te gaan regenen maar wij houden het droog. Via het centrum van Leeuwarden gaan we naar het westen en het eerste dorpje dat we aandoen is Marsum (gemeente Waadkade) aan de Ballensvaart en aan de Engelumervaart. Slechts 1000 inwoners en men moest een deel van de grond afstaan aan de vliegbasis Leeuwarden. De terp was al bewoond voor Christus en lag aan een kruispunt van de zeedijk naar Bolsward en aan de zeedijk bij de Middelzee. De St. Pontianuskerk is uit de 12e eeuw en in de 15e eeuw is het Poptaslot gebouwd (Stins). Het slot staat er nog maar is niet open maar ernaast is een 18e eeuws vrouwengasthuis, nu een soort van Begijnhof: huisjes rondom een binnentuin als een soort begijnhof.

Volgend dorpje is Ritsumazijl van nog geen 100 inwoners en eigenlijk een buurtschap van Marsum. Al in de 15e eeuw een nederzetting bij de trekvaart Zijlsterrak. Zijl = sluis die vroeger bij de Middelzee was en overbodig werd bij de aanleg van het Harinxmakanaal.

Deinum heeft rond de 1100 inwoners en ligt aan het Harinxmakanaal en de Ballensvaart. Ook vroeger ontstaan bij de Middelzee rond het begin van de jaartelling en natuurlijk ook hier op een terp. Vroeger vooral veehouderij in het dorp nu voornamelijk een forensendorp. De St. Janskerk uit de 13e eeuw kreeg in de 16e eeuw een nieuwe toren met een uivormige bol. Een versje luidt: In Deinum staat een sipel op de toren (sipel = ui)

We moeten af en toe een spoorlijn oversteken via een smal paadje waar we zelf het hek open moeten maken en een deel van de fietsroute loopt zelfs door de weilanden. Deinum ligt aan de spoorlijn Leeuwarden – Harlingen.

Het laatste dorp is Boksum aan de Boksumerzool. Rond de 400 inwoners en ook vroeger aan de Middelzee. Tijdens de 80jarige oorlog (1586) heeft hier de Slag van Boksum plaatsgevonden die werd gewonnen door de Spaanse troepen van Filips II met waarschijnlijk tussen de 400 – 500 doden. In 2016 zijn bij de aanleg van een fietstunnel botten en aardewerk gevonden uit de 16e eeuw. 7 stoffelijke resten waarvan bij een de schedel  een kogelgat had. Waarschijnlijk dus de doden van deze slag.

Dan komen we weer richting Leeuwarden en in het kanaal in de stad ligt een grote hotelboot (we zullen die deze week nog vaak zien) die de 11stedenroute vaart terwijl de gasten aan het suppen zijn, elke dag een deel van de tocht. We zijn op tijd terug om de kwalificatie van de Formule I op de tv te kijken en later zullen we nog een keer de fiets pakken. Voor nu hebben we net iets meer dan 26 km gefietst.

Morgen naar Sneek